पालक नव्हे, मित्र बना..!

मुलं डोळ्यांदेखत केव्हा मोठी होतात, हे पालकांना कळतच नाही. बोट धरून नाजूक पाऊल पुढे टाकून चालणं शिकणारी मुले पालकांची उंची गाठतात आणि त्यांची म्हातारपणाची काठी होत असतात. मुलांना "मोठ्ठ' करण्यासाठी पालक विविध भूमिकांमधून झिजत असतात. वयाचे टप्पे ओलांडणाऱ्या मुलांशी सुसंंवाद साधताना पालकांना कसरत करावी लागत असते. पालक नव्हे तर मित्र म्हणून त्यांना वयात आलेल्या मुलांशी सुसंवाद साधावा लागत असतो.

परंतु, काही कुटुंबातील पालक मुलांशी सुसंवाद साधण्यात अपयशी ठरत असतात. "मित्र' म्हणून भूमिका त्यांना वठवता येत नाही. आपली मुले कितीही मोठी झाली तरी ती लहानच आहे, असे त्यांना वाटते. "गप्प बस, तुला काय कळतं त्यातलं', असे म्हणून कळत्या वयात मुलांना सारखं ऐकवत असतात.

मुलांनी धोक्याचं वय ओलांडलं, अर्थात वयाची 16 वर्ष पूर्ण केल्यानंतर पालकांनी "पालक' म्हणून नव्हे तर एक "मित्र' म्हणून मुलांशी सुसंवाद साधणं आवश्यक झाले आहे. किशोरावस्थेत पदार्पण करणारी मुले लहरी असतात. या स्थितीत त्यांच्या इच्छेनुसार घ्यावं लागतं. त्याच्या मनाविरुद्ध एखादी गोष्ट झाल्यास ते हिरमुसतात. वेळ प्रसंगी केव्हा काय करतील याचा भरवसा नसतो. अलिकडच्या काळात मानसोपचारतज्ज्ञंाकडे येणाऱ्या पालकांच्या संख्येत कमालीची वाढ झाली आहे. पालकांविषयी नव्हे तर पाल्यांच्याच समस्या अधिक आहेत. तारुण्यात प्रवेश करणाऱ्या मुलांमुलींमध्ये शारीरिक व मानसिक बदल होत असतात. या वयात मुलांना पुरुषत्वाची तर मुलींना स्त्रित्वाची जाणीव होत असते. याच अवस्थेतून पालकही गेलेले असतात. परंतु आपल्या मुलांना ते समजून घेत नाहीत.

तारुण्याच्या उंबरठ्यावर पाऊल ठेवणाऱ्या मुलांमध्ये अमुलाग्र बदल होत असतात. त्याच्यात असे काही बदल होतात की, त्याने त्यांचे पालक थक्क होत असतात. मुलांना बालपणी न आवडणाऱ्या गोष्टी त्यांना किशोरावस्थेत आवडत असतात. मुले- मुलींशी तर मुली- मुलांशी मैत्री करतात. मुले अधिक वेळ घराबाहेर घालवतात. पालकांच्या सांगण्याकडे त्यांचे मुळीच लक्ष नसते. पालकांनी मुलीला "तो मुलगा कोण?', या विचारलेल्या प्रश्नाला... "तो माझा चांगला मित्र आहे आणि बाकी काही नाही.' असे साचेबद्ध ठरलेलं उत्तर मुली देत असतात.

या स्थितीत पालकांनी आणखी काही सुनावले म्हणजे ती आणखी बिथरते. कॉलेजमधून घरी यायला मुद्दाम उशीर...चौकशीअंती समजतं, ते प्रेमप्रकरण..! तर, मुलांच्या बाबतीतही "सेम टू सेम' अस्संच! परंतु थोडं वेगळं.., म्हणजे लपून सिगारेटी? फुंकणं... अभ्यासाच्या वेळी मित्रासोबत रिकामं भटकणं... वैगेरे वैगेरे. अशा परिस्थितीत काय करावं? त्यांच्याशी कसं सांगावं? असे यक्ष प्रश्न पालकांसमोर उभे ठाकतात. आपल्याच मुलांना समजावण्यासाठी पालक "समन्वयक' शोधतात. काही वेळेस तर परिस्थिती हाताबाहेर जाऊ लागताच मानसोपचारतज्ज्ञांचा आश्रय घ्यावा लागत असतो. तेव्हा त्यांना आपल्याच मुलांना समजून घेण्यासाठी अव्वाच्या सव्वा फिज पेड करावी लागत असते. याला आपण काय म्हणावे?

"कारट्याने वा कारटीने समाजात आमचे नाक कापले', असे पालक "नाक' सलामत असतानाही म्हणत असतात. परंतु आपली मुले कोणत्या मानसिकतेतून जात आहेत. याचा विचार करणारे पालक फार कमी आहेत.

आपल्याविषयी मुलांमध्ये विश्र्वास निर्माण केला पाहिजे. तेव्हा मुले पालकांशी बिनधास्त संवाद साधतात. मनातील विचार कळवितात. नाहीतर याकाळात मुले आपल्या पालकांपेक्षा आपल्या मित्रांकडे भावना व्यक्त करत असतात. मुलांचा विश्र्वास संपादन करून "तुला अमुकच व्हावं लागेल' असे म्हणण्या पेक्षा "तुला काय व्हायचं आहे?' असे विचारून त्याच्या मनातील इच्छा जाणून घ्यावी.

त्याच्या करियरच्या बाबतीत पालकांनी कोणतीही तडजोड करू नये. राहिला त्यांचा प्रेमात पडण्याचा प्रश्न. तर वयात येण्याइतकीच प्रेमात पडणं, ही नैसर्गिक गोष्ट आहे. हे आधी समजून घ्यावं. त्याचं प्रेम किती खोलवर रूजलेलं आहे, हे आधी ओळखले पाहिजे. आपल्या पाल्यांवरील विश्र्वास कधीही कमी होऊ देऊ नका. त्यांच्यातील नातं खरोखरीच मित्रत्वाचं आहे का याचाही अंदाज आधी घेतला पाहिजे.

परंतु पालक येथेच चुकतात. खरी परिस्थिती जाणून न घेता. मुलांना चारचौघात सुनावत असतात. त्याचे अनिष्ठ परिणाम मुलांच्या मानसिक विचारसरणीवर होतात. त्यामुळे भविष्यात मोठी किंमत मोजाण्याआधीच आपल्या पाल्याशी पालकांनी मित्रत्त्वाचे संबंध जोपासणे गरजेचे आहे.

स्वातंत्र्योत्तर काळात देशाला मिळाले भ्रष्ट नेते!

सध्याच्या संयुक्त पुरोगामी आघाडीत खूनाचे, भ्रष्टाचाराचे आरोप असलेले नेते आता केंद्रात स्थानापन्न झालेत. आरोप असलेल्यांना पुन्हा मंत्रिमंडळात घेण्यात येत आहे. जिथे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी सामान्य नागरिकांना डोळ्यासमोर ठेवून राज्यघटना देशाला अर्पण केली. या घटनेला 63 वर्षे झाली आहेत. या घटनेमुळे देश आतापर्यंत एकसंघ राहिला असं म्हटलं तरी ती अतिशयोक्ती नक्कीच ठरणार नाही. मात्र आता या खंडप्राय देशाच्या एकात्मतेला तडे देण्याचे काम आजच्या नेत्यांकडूनच सुरू आहेत. धर्म, जात, पंथ, भाषा, जन्मस्थानावरून वाद निर्माण केला जातोय. यातूनच देशाच्या घटनेला आव्हान देण्याचा प्रयत्नही काही पुढाऱ्यांकडूनच केला जातोय. जेव्हा जेव्हा राष्ट्रीय नेतृत्व कमकुवत झाले तेव्हा तेव्हा या शक्तींनी तोंड वर काढले. आज हाच धोका भारताला आहे. एक काळ असा होता की, देशभक्तीने झपाटलेले अनेक नेते होते. मात्र देशभक्त म्हणून आज कोणत्या नेत्याकडे बोट दाखवावं हा एक प्रश्नच समोर असतो. एकूण आजची राजकीय स्थिती यावर स्वतंत्र भारताचे पहिले भारतीय गव्हर्नर जनरल सी. राजगोपालाचारी यांनी या स्थितीबद्दल अत्यंत विदारक सत्य लिहून ठेवले आहे. इलेक्शन्स अँड देअर करप्शन्स, इनजस्टीस अँड दी टिरनी ऑफ वेल्थ अँड इनइफीशियन्ट ऑफ ऍडमिनिस्ट्रेशन विल मेक ए हेल ऑफ लाईफ ऍज सून ऍज फ्रिडम इज गिव्हन टू अस... होप लाईज ओन्ली इन युनिव्हर्सियल एज्युकेशनबाय विच राईट कन्डक्ट, फिअर ऑफ गॉड अँड लव्ह विल बी डेव्हलप अमंग दी सिटीझन्स फ्रॉम चाईल्डहूड....अदरवाईज इट विल मिन दी ग्राईंडिंग इनजस्टीस अँड टिरनी ऑफ वेल्थ. राजगोपालाचारी यांनी हे विधान स्वातत्र्यांच्या 25 वर्षाअगोदर केले होते. कारागृहात असताना त्यांनी ही नोंद रोजनिशीमध्ये लिहून ठेवली होती. 90 वर्षानंतर हे विदारक सत्य आपल्या देशाच्या राजकीय पक्षांच्या व त्यांच्या निवडणुकीचे भयावह रूप दर्शवते. ज्या तऱ्हेने आज राजकीय पुढारी वागत आहेत त्याच्यावरून वाटत नाही की, देशाची लोकशाही त्यांच्या हातात सुरक्षित आहे. स्वातंत्र्यपूर्व काळात त्यांनी स्वातंत्र्य सेनानी, देशभक्त पाहिले आहेत. ज्यांच्या कर्तृत्वाने हिमालयानेही नतमस्तक व्हावे. देश स्वतंत्र झाल्यानंतर त्यावेळी देशाचे नेतृत्व कुणी करावे हा प्रश्न उपस्थित झालाच नाही. किंवा या देशाची घटना कोणी लिहावी हा विचारही करावा लागला नाही. कारण पंडित जवाहरलाल नेहरू आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांसारखे नेतृत्व आपल्याकडे होते. स्वातंत्र्यानंतर 1964 पर्यंत पंडित नेहरू यांचे जगमान्य नेतृत्व देशाला लाभले. नेहरूंच्या मृत्यूनंतर देशाला लालबहादूर शास्त्री यांच्या रूपाने एक खंबीर नेतृत्व मिळाले. दुर्दैवाने ते फार काळ लाभले नाही. त्यानंतर इंदिरा गांधी हे नाव समोर आले. मात्र त्यांच्या विरोधात विविध समाजवादी नेतेमंडळी होती. मात्र बांगलादेशाच्या युध्दापर्यंत इंदिरा गांधी यांचे नेतृत्वही देशमान्य झाले नव्हते. ते बांगला देशाच्या युध्दात पाकिस्तानचा पराभव केल्यानंतर इंदिरा गांधी यांचे नेतृत्व जनतेने स्वीकारले. 1970 च्या गुजरातमध्ये आरक्षणाच्या मुद्दयावरून विद्यार्थ्यांचे आंदोलन पेटले. त्याचवेळी बिहारमध्ये इंदिरा गांधी यांना विरोध झाला. पंजाब व बिहारचा वादामुळे इंदिराजींना आपले प्राण गमवावे लागले. धर्माच्या नावाखाली लोकांच्या भावना भडकवणं हे खुर्ची मिळविण्याचं राजकारण ठरलं. त्यानंतर आलेले राजीव गांधी यांचा राजकारणात प्रवेश झाला परंतु विश्वासघात होवून ज्या वेगाने आले त्याच वेगाने त्यांची बदनामी झाली. 1989 मध्ये व्ही.पी.सिंग पंतप्रधान झाले. आणि उत्तरप्रदेश व बिहारमध्ये यादवांचे प्रस्थ वाढले. ही सर्व मंडळी केवळ सत्तेसाठी व पैसा जमविण्यासाठी एकत्र आली. सत्ता मिळविण्यासाठी जाती धर्माचा उपयोग करायचा व सत्ता टिकविण्यासाठी पैसा ओतायचा, हा राजकारणात टिकून राहाण्याचा एक नवा सिध्दांत मांडला गेला. आजही देशापुढे सशक्त नेतृत्व उभे न राहिल्याने हा प्रश्न भेडसावत आहे. सोनिया गांधी यांच्या नेतृत्वाला मर्यादा असून त्यांना पंतप्रधानपदामध्ये रस नसल्याचे त्यांनी स्पष्ट केले असले तरी यात किती तथ्य आहे हे त्यांच्या आजच्या राजकारणातल्या ढवळाढवळीवरून दिसतंच आहे. त्यामुळे आज एकच नमूद करावंस वाटतं की, भारतीय जनता देशाला जाती पंथापेक्षा जास्त प्राधान्य देणार की, जाती पंथाला देशापेक्षा उंच जागेवर ठेवणार हे जनतेने ठरवायचे आहे. जनतेने हेे ठरवलेच असले तरी देशाचे सत्ताधारी हे गुंडधारी आहेत. त्यामुळे ते जनतेच्या सुखापेक्षा स्वत:च्या सुखाचा विचार करणारे हे नेते स्वहिताचाच विचार करणारे आहेत.

रस्त्यांमुळेच भारताचा विकास खुटंला!

भारत आजही दुर्बल आणि आर्थिकदृष्ट्या कमकुवत राष्ट्रांमध्ये का गणला जातो? केवळ नैसर्गिक साधनसंपत्ती जवळ असल्याने राष्ट्राची उन्नत्ती साधता येत नाही. तर ती साधण्यासाठी तेथील रस्ते चांगले असणे आवश्यक आहे. आपल्याकडे आज रस्त्यांची जी दयनीय परिस्थिती आहे तीच परिस्थिती भारताच्या आर्थिकतेबाबत करता येईल. अमेरिका हे राष्ट्र सर्वच बाबतीत संपन्न आहे. का? तर तेथील रस्ते चांगले आहेत. म्हणजेच दळणवळणाच्या सुविधा चांगल्या आहेत. म्हणून ते राष्ट्र संपन्न आहे.
मुंबईतील, महाराष्ट्रासह प्रत्येक राज्यातील, प्रत्येक जिल्ह्यातील, तालुक्यातील रस्त्यांचा विचार केला तर तुमच्या लक्षात येईल की देशाची प्रगती ही या खड्‌ड्यांमध्ये अडकली आहे. रस्त्यांचे खड्डे बुजवण्यासाठी होणारी आर्थिक तुट कोणाच्याच लक्षात येत नाही असे नाही पण महाराष्ट्रातील जनतेला आता खड्ड्यातून प्रवास करताना लागणारा झटका अनुभवण्याची सवयच झाली आहे. तसं पाहिलं तर रस्ता हा फार महत्वाचा घटक नसला तरी अशाच अनेक बाबींचे महत्व दुर्लक्षित झाल्याने त्याचा एकत्रित परिणाम हा या राष्ट्रावर होतोय. राष्ट्राला विकासाकडे नेणाऱ्या सत्ताधारी मंडळींची दृष्टी सूक्ष्म असावी लागते. आतापर्यंत या सत्ताधाऱ्यांना हे खड्डे कसे दिसले नाहीत? की, दिसुनही आंधळ्याचं सोंग घेतलं जातंय. ही अशी सोंग करण्यापेक्षा राष्ट्राच्या विकासाच्या दृष्टीने पाऊल उचलले असते तर आतापर्यंत आपले राष्ट्र विकसित देशांमध्ये गणले गेले असते. विकसित राष्ट्रांनी आपला पाया मजबुत केला. त्या राज्यकर्त्यांनी हेच सर्वोच्च ध्येय समोर ठेवले. म्हणूनच विपरित परिस्थितीवर मात करून त्यांंनी देशाचा विकास साधला. मात्र आज आम्हाला येथील रस्ते म्हणजे क्षुल्लक बाब वाटते. स्वातंत्र्याच्या 60 वर्षानंतरदेखील आम्ही काहीच शिकलो नाही. स्वप्न पाहिली, परंतु ती कशी साकारायची याचं ज्ञान नाही. ही स्वप्न साकार करणारे निघुन गेले. पण जे घडवू शकतात त्यांनाच आम्ही ओळखू शकलो नाही.

चीन सारखा मागासलेला देश प्रगतीपथावर पोहोचू शकतो, मग आम्ही का नाही? हा साधा विचार केला तर आपली चुक आपल्या लक्षात येईल. आज चीन सर्वच बाबतीत आपल्या पुढे आहे. का? तर त्यांनी आधी आपला पाया मजबुत केला. रस्ते, वीज आणि पाणी यासारख्या पायाभूत सुविधांचे जाळे देशभर निर्माण केले. मनुष्यबळाचा योग्य उपयोग करीत विकास साधला. अर्थात हे सारं काही अगदी सहज साध्य झाले नाही. पण आज अमेरिकेसारख्या देशाला आव्हान देणारा देश म्हणून चीनकडे पाहिले जाते. आम्ही रस्ते, वीज, पाणी या अभावी आमचा पायाच डळमळीत ठेवला. तोच मजबुत केला नाही आणि आम्ही आकाशाला गवसणी घालण्याची स्वप्न रंगवतोय. आमचे रस्ते हेच खरे आमचे दारिद्रय आहे. विजेचा तुटवडा आणि पाणी म्हणाल तर देशातील अर्ध्या अधिक जनतेची तहानही भागवू शकत नाही. पण तरीही आम्ही मुंबईचे शांघाय, कोकणचा कॅलिफोर्निया आणि देशाचे सिंगापुर करण्याची स्वप्न जनतेला दाखवतोय. कसले सिंगापुर आणि कसले शांघाय? अशी वल्गना करणाऱ्यांनी सिंगापुर हा सिंगापुर का आणि कसा झाला याचा थोडा अभ्यास करावा, म्हणजे मग डोळे उघडतील. पण तोपर्यंत जगाने अधिकाधिक प्रगती केलेली असेल. आपला देश सिंगापुर होईल तेव्हा अमेरिका, चीन या राष्ट्रांनी मंगळावर राज्य केलेले असेल. आपला देश संपन्न होता, या देशात सोन्याचा धूर निघत होता. उत्तम शेती, मध्यम व्यापार, कनिष्ठ नोकरी या सूत्रांचे पालन होत असे. पण आज उत्तम नोकरी असली तरी सारं काही कनिष्ठच. जेथे नोकरी करायची त्या कारखान्यातुनच काळा धूर नाहीसा झाला तर सोन्याचा धुर निघणार कुठून. शेतकऱ्याची सरकारला गरज आहे पण त्याच्या सुखसोयींकडे मात्र सरकार दुर्लक्ष करते. जोपर्यंत सरकारची साथ शेतकऱ्याला मिळत नाही तोपर्यंत देशाचा विकास साधणं कठीण आहे. देश चालतो तो कराद्वारे मिळणाऱ्या पैशातून. शेतकरी-उद्योजक देशाचे पोशिंदे आहेत. पण त्याचा विचार सरकार किती करतोय. केवळ भरमसाठ कर लादून त्यांच्या माना त्यात अडकवून सरकार गप्प बसलंय. देशातील मोठमोठे उद्योजक आपापल्या परीने देशातील जनतेच्या सुख सुविधांचा विचार करत असले तरी आधी आपली तिजोरी कशी भरेल याकडेच त्यांचेही लक्ष लागलेले असते. म्हणूनच शेतकरी हा तुमच्या स्वप्नांचा आधारस्तंभ आहे, हे स्तंभ जोपर्यंत मजबुतीने उभे होत नाही तोपर्यंत भारताचे स्वप्न साकार होणार नाही. मुंबईचे शांघाय आणि देशाचे सिंगापुर, कॅलिफोर्निया करण्याची स्वप्न बाजुला ठेवा, शांत, स्वच्छ आणि सुखकर मुंबई मुंबईकरांना कशी अनुभवता येईल यावर लक्ष केंद्रीत करून मग राज्यातील गावांचा आणि त्यापाठोपाठ संपूर्ण देशाचा विकास साधायला हवा. त्यासाठी आपण निवडून दिलेल्या लोकप्रतिनिधींना गांभिर्याने प्रयत्न करायला हवेत. परंतू ते मात्र स्वत:च्या तुंबड्या भरण्यात मग्न आहेत. त्यांना जाब विचारणार कोण?

रिमिक्स! चा धांगडधिंगा

भोर भये पनघट पे...मोहे नटखट श्याम सताये....हे सत्यम शिवम्‌ सुंदरम्‌ या चित्रपटातील झीनत अमान वर चित्रीत केलेलं गीत. त्या गाण्यातल्या आवाजातलं, नृत्यातलं आणि नायिकेच्या कुरूपतेतलं सौंदर्यही पहाताना एक वेगळंच सुख मिळत होतं. पण या गीताचं केलेलं रिमिक्स, त्या गाण्यावर नृत्य करणारी इशा कोपीकर आणि एकूणच चित्रीकरण पहाताना या आधुनिकतेला आम्ही स्विकारायचं की नाही? हा प्रश्न मनात निर्माण होतो.

आज रिमिक्सने घातलेला धुमाकूळ श्रवणीयही नाही की पहाण्याजोगाही नाही. अनेक नामवंत गायकांच्या मते रिमिक्स गाणं हे आम्हाला आव्हान असतं. ते आम्हाला स्विकारणं भाग आहे. पण पुढे त्या गाण्यावर होणाऱ्या चित्रीकरणाला आम्ही जबाबदार नसतो. पण तरिही जुन्या गाण्यांच रिमिक्स नेमकं कशासाठी केलं जातय हेच समजत नाही. बदलत्या काळाबरोबर या क्षेत्रातील तंत्र,यंत्र सारं काही बदललं. पण ही अशी गाणी पाहिली की याला आधुनिकता म्हणायचं का? जी कला इतरांसमोर पहाताना मान खाली घालावी लागते. एवढंच काय पण या गाण्यांवर ताल धरून शाळा-महाविद्यालयांमध्ये नाचणारी मुलं-मुली पाहिली की त्यांच अजबच वाटतं. नृत्य ही एक कला आहे. पण याचा बाजार मांडल्यासारखं वाटतं. बुगी-वुगी सारख्या नृत्याच्या कार्यक्रमात अनेक लहान मोठ्या मुला मुलींना सहभागी होता येतं. मात्र या वयाला शोभेल अशा गाण्यांवर नृत्य करणारी मुलं इथे अभावानेच पहायला मिळतात.

अर्थात दिलबर.... दिलबर...हां...दिलबर...दिलबर...होश ना खबर है...कैसा असर है... तुमसे मिलने के बाद दिलबर...या गाण्यावर तर शेफाली मन लावून, पुरेसे लटके झटके देत गाण्यावर नृत्य करत होती. नृत्य कसलं ते शरीराच्या इतरांना आकर्षक करण्याच्या चमत्कारिक हालचाली करत होती. तिला आणि तिच्या वयाला न शोभेल अशाच काहीशा या हालचाली आहेत. शेफालीचं वय होतं नऊ वर्षे आणि तिचं नृत्य होतं पंचवीस वर्षाच्या तरुणीला शोभणारं आणि विशेष म्हणजे तिच्या या नृत्याला तिच्या घरच्यांंनी टाळ्यांच्या कडकडाटात साथ दिली. नृत्य ही एक सौंदर्यपूर्ण कला आहे यात शंका नाही पण शेफाली ज्या काही शारीरिक हालचाली, उत्तेजक असे तिच्या वयाला न शोभणारे हावभाव करत होती, ते किती योग्य होतं? आणि तिच्या घरच्यांनी अशा गोष्टींना प्रोत्साहन द्यावं, हे किती योग्य? अर्थात या साऱ्या गोष्टींच भान प्रत्येक मुलांच्या पालकांनी ठेवणं गरजेचं आहे. एवढंच काय पण बुगु वुगी मेकर जावेद जाफरी यानेही इथे सहभागी होणाऱ्यांनी आपल्या वयाला शोभेल अशीच गाणी नृत्यासाठी निवडावी. तसेच आपल्या पालकांच्या संमत्तीशिवाय गाणं निवडू नये असेही सुचित केले होते.

आजकाल मोठ्यांच्या नृत्याची नकल करून शाबासकी मिळवायची, विविध स्पर्धात्मक कायर्र्क्रमात भाग घेऊन टॅलेन्ट सिद्ध करायचं फॅड चालवणे शिवाय रिमिक्सच्याा नावाखाली जो काही अश्लील हंगामा चाललाय, त्याची बीजं छोट्यांच्या मनात रुजू घातलीयत आणि आईवडील कौतुकाचं खतपाणी घालून या विषारी वृक्षाला जगवताहेत, असं काहीसं चित्र आज दिसतंय. रिमिक्सच्या नावावरही आज अनेक रिमिक्स गर्ल निर्माण झाल्यात. केवळ प्रसिध्दी आणि पैशाच्या हव्यासापायी पुढे येवून अशा अश्लिल चित्रीकरणास तयार होतात. पण यांच्या मातांनाही यांच्या या कलेचा अभिमानच असतो.

कोणतंही गाजलेलं गाणं घ्यायचं, त्यातल्या मूळ संगीताला हटवून धांगडधिंगा करणाऱ्या संगीताची जोड द्यायची, काहीही करायला तयार असलेल्या दोन-चार नव्या मुली घ्यायच्या आणि छोट्या पडद्यावर धुमाकूळ घालायचा हा नवा ट्रेन्ड आहे. रिमिक्सचा हा हंगामा एखाद्या सत्‌प्रवृत्तीच्या माणसाची वृत्तीही चाळवेल आणि चळेल असाच असतो. हा तमाशा आपल्या घरातल्या मुला-मुलींच्या नजरेला पडतोच. त्यांचं वय लहान असल्यानं त्यांच्यावर अश्लील दृश्यापेक्षा ठेका धरायला लावणारं संगीत, त्या मॉडेलची केशभूषा, वेषभूषा हे सगळं ठसतं. अशा नृत्याचा समोरच्यांच्या मनावर काय परिणाम होतो हे कळण्याची समज, भावनिक कुवत त्यांच्यात नसते त्यामुळे तसेच लटके-झटके देऊन नृत्य करण्याचा प्रयत्न केला जातो. खरंतर इथंच सावध राहिलं पाहिजे.

मुला-मुलींना अशा नृत्याचं अनुकरण करण्यापासून रोखणं हे आपलच काम आहे. अशी चॅनल त्यांना बघू न देणं, चुकून पाहिलीच तर त्यांना अनुकरणापासून परावृत्त करायचं सोडून अगदी तीे शेफालीसारखी किंवा इशा कोप्पीकर सारखी नाचते ना! म्हणून कोैतुक करणं, हे हल्लीच्या मातांना अधिक आवडतं. मुलांच्या कलेला प्रोत्साहन द्या, कलेच्या नावाखाली होणाऱ्या अश्लितेला प्रोत्साहन देवू नका..

परवाच एका चॅनलवर दिल्लीच्या एका "बझार'मध्ये छोट्या छोट्या मुलांचा वापर ब्लू फिल्मस्‌च्या विक्रीसाठी केला जात असल्याचं दाखवलं. पेपरविक्रीच्या बहाण्यानं या मुलांना बसवलं जातं. अंगावरच्या कपड्यातून या सीडी लपवलेल्या असतात. माहितगार किंवा शोधक बी. एफ्‌. है क्या, असं विचारल्यावर मुलं या सीडी काढून देतात किंवा बाहेर फिरत असणाऱ्या मुलांकडूनही या सीडी खपवल्या जातात.

किती भयंकर आहे हे सगळं! ज्या वयात गोष्टी ऐकायच्या, खेळ खेळायचे, पुढच्या सगळ्या आयुष्याचा पाया भक्कम करायचा त्याच नकळत्या वयात तरुण वयातल्या भावनांची आवर्तनं उठू लागली आहेत. त्यांना तारुण्यातल्या सगळ्याच गोष्टींची जाणीव करून देणाऱ्या वाटा उपलब्ध करून दिल्या जाताहेत. छोट्यांच्या कोमल भावनांच्या जगातही आता "रिमिक्स' घुसलंय ते असं. भावनांची घातक सरमिसळ होतेय.

आपण कुठे कुठे पुरे पडणार आहोत असा प्रश्न सुजाण पालकांसमोर आ वासून उभा आहे. मला वाटतं, निदान आपल्या घरातल्यापुरती आपण या गुंत्याची उकल करायला लागूया. वेळीच घातलेला एक टाका पुढचे नऊ टाके वाचवतो, असं म्हणतात. मुलांच्या कोमल भावनांच्या जगात तारुण्याचं... वासनेचं "रिमिक्स' आताच घुसू नये म्हणून त्यांच्या मनाची मुळं साफसूफ करायला लागूया. नको ती बांडगुळं वेळीच कापून काढूया. एकदा मनाची योग्य मशागत झाली की, निरोगी बीजं रुजायला वेळ कुठे लागतो?

जाहिरातीच्या युद्धात सर्वसामान्य बेजार!

निवडणुकीत उभा राहिलेला उमेदवार असो कि एखादी नवीन उत्पादक कंपनी असो, ते स्वत:ची प्रसिद्धी इतकी तिखटमीठ लावून करतात की सर्वसामान्य माणूस नेमके काय करावे या विवंचनेत पडतो. निवडणुकीत उभ्या राहिलेल्या उमेदवाराची जाहिरातबाजी फळाला येवून तो आमदार वा खासदार बनतो. पेट्या-खोके देऊन मंत्री बनतो. अशा या जाहिरात युगाला आपण काय म्हणावे? प्रसिद्धी दिल्याशिवाय आता कुठलाच उद्योगधंदा तग धरू शकणार नाही असे म्हणायचे का? कोणत्याही शहरात किंवा रस्त्यावरून फेरफटका मारला तरी विविध प्रकारच्या जाहिराती, राजकारण्यांचे मोठ मोठाले बॅनर, विविध कंपन्यांच्या उत्तान व श्रृंगारीक होर्डींग्ज नजरेस पडतात. कितीही नाही म्हटले तरी आपली नजर त्या जाहिरातींवर खिळून राहतेच. उत्पादनाशी काडीचाही संबंध नसलेल्या उत्तान आणि अश्लिल मॉडेल वापरून जाहिरातीचे मोठे होर्डिंग कशासाठी लावतात? मागे काही संस्कृती रक्षकांनी असल्या उत्तान आणि अश्लिल जाहिराती काढून टाका म्हणून मागणी केली होती. परंतु सरकार दरबारी जाहिरात कंपनीवाल्यांचे वजन असल्याने त्यांचे कोणीही काहीही वाकडे करू शकले नाही. आज अशा जाहिराती सर्वत्र दिमाखात दर्शन देत उभ्या आहेत.

आजचे एकविसावे शतक जाहिरातबाजीचे आहे असे म्हटल्यास अतिशयोक्ती ठरू नये. जिथे पहावे तिथे उत्पादनांच्या जाहिरातीच दिसतात. मोठ-मोठ्या इमारती कार्यालयांच्या भिंती आणि रस्ते भडक रंगात रंगविलेले दिसतात. दूरचित्रवाहिन्यांवरूनही जाहिरातींचा प्रचंड मारा विविध कंपन्यांकडून सातत्याने सुरू असल्याने ग्राहक राजाची अवस्था अत्यंत केविलवाणी झाली आहे. आपल्या मालाला उघड प्रसिध्दी दिल्याने ग्राहक आकर्षित होऊन आपल्या उत्पादनाचा खप वाढेल आणि प्रचंड फायदा होईल असे कंपन्यांचे समीकरण असते. अनेकदा एखाद्या उत्पादनाची किंवा चित्रपटाची अफाट जाहिरात केली जाते. प्रत्यक्षात मात्र ग्राहकांचा मोठा अपेक्षाभंग होतो. एखाद्या पदार्थाची हॉटेलवाले खमंग जाहिरात करतात. प्रत्यक्षात मात्र हॉटेलात जावून ते पदार्थ खाल्याशिवाय कळत नाही. परंतु या हॉटेलात गेल्याने हॉटेलवाल्यांचा मात्र फायदाच होतो. सर्वत्र जाहिरातींचाच जमाना असल्याने कोणाचाही मुलाहिजा न बाळगता ग्राहकांना लुबाडण्याचे सारे प्रयत्न उत्पादक करीत असतात. जाहिरातीच्या या प्रचंड स्पर्धेमुळे वृत्तवाहिन्यांना त्याचा आयताच लाभ होतो. आज टिव्ही माध्यमाच्या विविध वाहिन्यांवरून निरनिराळ्या उत्पादनाच्या जाहिराती पाहून ग्राहकांनी काय घ्यावे काय नाही असा प्रश्न पडतो. सौंदर्यप्रसाधने, साबण, वॉशिंग पावडर, टुथपेस्ट आणि कफ सिरप सारख्या औषध कंपन्यांनी जाहिरातींद्वारे ग्राहकांना आकर्षित केले आहे. बॅंका, सिमेंट कंपन्या, आयुर्विमा आणि चित्रपट या सर्वच क्षेत्रांनी आज विविध वाहिन्यांवरून आपल्या खपासाठी, प्रसिध्दीसाठी नुसता धडाका लावला आहे. आताचे जाहिरातीचे युग आहे हे ठिक आहे परंतु या जाहिरातींना सुध्दा काही नियम, कायदेकानुन आहेत की नाहीत? ग्राहकाला आकर्षित करण्यासाठी किती खोटे बोलायचे, किती प्रकारची आमिषे त्याला दाखवायची? याचा तरी विचार करायला हवा. याच्यावर कोणीतरी अंकुश ठेवायलाच हवा. जीवनाच्या प्रत्येक क्षेत्रात प्रचंड अशी जीवघेणी स्पर्धा सुरू आहे. थांबला तो संपला असे म्हणत बाजारपेठेत नव्या फॅशनच्या व नवनविन मॉडेलच्या वस्तू उत्पादने येत आहेत. ज्यांच्या हाती पैसा आणि संपत्ती आहे त्यांना वस्तू खरेदी करणे म्हणजे काहीच वाटत नाही. नव श्रीमंतांची, धनदांडग्यांची ही खरेदी सर्वसामान्यांना परवडणारी नाही. बेसुमार वाढलेल्या महागाईने सर्वसामान्य जनतेचे कंबरडे मोडलेले आहे. कंपन्या जाहिरातीच्या या भडक व रंगीबेरंगी जाहिराती करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर पैसा खर्च करतात आणि हे पैसे ते ग्राहकांकडूनच वसूल करतात. म्हणूनच या कंपन्यांनी जाहिरात करून कितीही आपले उत्पादन चांगले असल्याचा आव आणला तरी सर्वसामान्यांना मात्र आपले मेटाकुटीचे जीवन जगताना नाकिनऊ आले आहे. कारण जाहिरातीचा खर्च भरून काढण्यासाठी उत्पादनाची किंमत वाढविल्याने जाहिरातीच्या युद्धात सर्वसामान्य जनता बेजार झाली आहे.

प्रेम भावनांचा खेळ!

प्रेम तसा भावनांचा खेळ! या खेळात प्रत्येकजण सहभागी होतो. आणि खेळ म्हटलं की हार-जीत आलीच. ती स्वीकारण्याची तयारी मात्र हवी. प्रेमाच्या या संवेदनशील भूमिकेत तुमचा अभिनय हा वाखणण्याजोगा असावा. प्रेम या शब्दाला लाजवेल अशी भूमिका तुमच्याकडून पार पाडली जावू नये. अर्थात हार पत्करण्याची वेळ आली तरी तुम्ही त्या जिंकणाऱ्याच्या वाट्यात तितकेच सहभागी असता. परंतु अशी हार पत्करण्याची त्यागी भावना प्रत्येकातचं असते असं नाही. मानवी जीवनात जन्मापासून तर अन्तापर्यंत एक निर्भेळ भावना जीवंत असते, ती म्हणजे कुणीतरी आपल्यावर जीवापाड प्रेम करावं, आपलं दु:ख, यातना, वेदना आपण ज्याच्यासमोर मनमोकळेपणाने सांगू शकू अशी एकतरी व्यकनती आपल्याजवळ असावी. ही आंतरिक भावना प्रत्येकाच्या मनात सदैव असते. आपणही कुणावर तर प्रेम करावं ही भावना सुध्दा त्याचवेळी जन्म घेत असते. मग प्रत्येकाच्या जीवनात ही सुगंधी प्रेमाची दरवळ निर्माण होतेच, असं नसते. परंतु प्रत्येक जीव या आशेसह जीवन जगत असतो. हे मात्र खरे.

अशा असंख्य अशा, आकांक्षांसह चालताना त्या आशेची पूर्तता होईल याचाही भरवशा नसतो. कारण मानवी जीवनात नियतीनं ठरवून दिलेलनया रस्त्यावरून जाताना प्रत्येकाला एकदा तरी ठेच लागलेली असतेच. म्हणूनच नियतीचं जे घडवलंय त्याचा स्वीकार करून जीवन जगण्याचंा प्रयत्न करावा.

खरं तर प्रेमाची व्यात्पी ही फक्त प्रियकर व प्रेयसी या दोघांपुरतीच मर्यादीत नसून ती एक वैश्विक संकल्पना आहे. पण आम्ही आई-वडिल, भाऊ, बहिण, या नात्यांपेक्षा या नात्याला अधिक जवळ केलंय. वीस वर्ष आईच्या कुशीत विसावणाऱ्या या पाखराला उडण्याचं सामर्थ्य निर्माण झाल्यावर ते कधी भरकटत ते त्यालाही त्याचं कळत नसावं. ते वयंच तसं नसतं तर मनानं घेतलेली भरारी असते ती. हे नातं खुप सुंदर असतं. पण ते सुंदररितीने जगताही यायला हवं. कारण या वयात भरकटत जाणारी विचलीत मनांची अवस्था जिणं मुश्किल करते. प्रेमात तुम्ही नेहमीच विजयी व्हालच असं नाही. तुम्हाला हारही पत्करावी लागेल. कारण जीवनाच्या या खडतर प्रवासात तुमच अवस्था समुद्रप्रवासात असणाऱ्या दिशाहीन जहाजासारखी असते. हे जहाजाला दीशा देण्याचं महत्वाचं काम तुम्हाला पार पाडायचं असतं. अन्यथा दिशाहीन होण्याची भिती अधिक असेल. प्रेम करणं हे पाप नाही. पण यात जबरदस्ती, आसक्ती असू नये. हे दोन मनाचं मिलन आहे. अशा या प्रेमाची पवित्रता प्रत्येकाने जपावी.नाहीतर जीवन हे जगणं खरच मुश्किल होवून जाईल. आज प्रत्येकाचे जीवन जगण्याचे संदर्भ बदलले असले तरी प्रेमाचं पावित्र्य जिथं जोपासल जातं तिथं जीवन हे सुखानं जगणं अगदी सोपं होवून जातं.

ग्लॅमरचं भूत ऊतरणार कसे?

मुलींनी घट्ट व तोकडे कपडे घालू नये, अशी मागणी एकीकडे होत असते तर त्याचवेळी अनेक पालक स्वत:च मुलीला जीन्स, आखूड टॉप वगैरे कपडे पुरवून तिला ‘स्मार्टङ्क लुक देत असतात. एकीकडे मुलींसाठी ड्रेस कोड हवा, अशी मागणी काही संस्था - पक्ष करत असतात आणि दुसरीकडे शाळकरी मुलीही रेकॉर्ड डान्सच्या नावाखाली तंग कपडे घालून अचकट विचकट हावभावाची नृत्ये करतात. एकीकडे तरुणींनी आरोग्य जपायलाच हवे, असा विचार मांडला जात असतो आणि त्याचवेळी नवतरुणी ‘वाईन आणि बीअरङ्क च्या बाटल्या रीचवित असतात, रात्री-अपरात्री फिरत असतात, नको त्या अवस्थेत धिंगाणा घालतात, असा विरोधाभास का? तरुणींनी सर्व नीतिसंकेत उधळून लावले तरी समजू शकते; पण पालकही त्याला मूक संमती का देत आहेत? आजच्या तरुणींची फॅशन ही पुरुषी कामवासना उत्तेजित करण्यासाठी पूरक आहे, हे पालकांनाही समजत असते. तरीही ते स्वत:च्या मुलीकडे कानाडोळा का करतात? या सगळ्या प्रश्नांचे उत्तर एकच आहे... आणि ते म्हणजे आजच्या तरुणींप्रमाणेच पालकांनाही ग्लॅमरसचं वेड लागलेलं आहे.

आजच्या तीव्र स्पर्धेच्या जगात आपल्या मुलीने टिकून रहायचे असेल तर ती ग्लॅमरस, मॉड दिसायला हवी असं पालकच म्हणायला लागले आहेत. या पालकांच्या डोळ्यात अजंन घालतील अशा काही घटना घडल्या आहेत. तरीही सर्वजण या मोहजालात फसतात. प्रीती जैन या नवोदित मॉडेलने ग्लॅमरच्या नादात शरीराचा सौदा कसा करावा लागतो हे जाहीर केले. नफिसा जोसेफ या भारतसुंदरी किताब मिळविलेल्या मॉडेलनी ग्लॅमर दुनियेत वैफल्य आल्याने आत्महत्या केलीे. या सगळ्या घटना घडत असताना त्याचवेळीस अमिषा पटेलने वडिलांवर फिर्याद दाखल केली! तरी बरं तिच्या वडिलांनीच पैसे खर्च करुन तिचं करियर घडवलं होतं. त्यानंतरही अनेकदा ग्लॅमरच्या नादापायी अनेक मुलींना फसवण्यात आले. तरीही आमचे डोळे उघडत नाही याला काय म्हणावे? गल्लीबोळात चालणारे सिनेसंगीतांवर आधारलेल्या नाचांचे क्लास काय सांगतात? आपली मुलगी जे करु पाहते ते अनैतिक आहे असं जर वडिलांना वाटत असेल आणि आईला वाटत नसेल व दोन्ही बाजू परस्परांना आपलं म्हणणं पटवून देऊ शकत नसतील तर अशा शोकांतिका होत राहतील; पण त्याबद्दल जर समुपदेशकाचा आधार घेतला असता तर मुलींनी त्याचे गांभीर्य कळून तिचे मत बदलले असते, सावधपणे काम करायचं आश्वासन दिले असते. या पलीकडे त्या मुलीने ते करायचं ठरविलं तर जीव घेऊन आणि देऊन काही साध्य करता येईल का?

पालकांची यात कोंडी नक्कीच होते. त्यावर जुने आणि नवे यातील बंधनं असतात. प्रतिष्ठेचा काच असतो. त्यातून बाहेर पडणे शक्य नसते. अजून मुलांच्या वागण्याच्या परिणामाचे खापर पालकांच्या माथी मारलेच जाते. मध्यमवर्गीय पालक तसा फारसा खंबीर नसतो. त्याला त्याच समाजात रहायचे असते. एका विशिष्ट स्तरावरचा समाज बदललेला असला तरी कुटुंबीयांचे शेरे, टीका सहन कराव्या लागतील. याची खरी वा काल्पनिक दहशत मनावर असते. एका मॉडेल आणि नवोदित अभिनेत्रीनं आपल्यावर बलात्कार झाला आणि पिळवणूक झाल्याचा आरोप केला. या क्षेत्रात गेलेल्या मुलींना अनेकदा अशा बाबींना तोंड द्यावे लागते. हे इतर ऑफिसेसमध्ये होत असते, असे म्हणून त्याकडे कानाडोळा करण्यागत नसते. इथं मुली असुरक्षित असतात नोकरीप्रमाणे त्यांच्याभोवती संस्थेचे सुरक्षाकवचही नसते, कामाची खात्री नसते. पैसा, प्रसिद्धी इत्यादी सर्वच बाबतीत त्या इतरांवर अवलंबून असतात. हे असंच असते आणि ते मान्य करुन चालावे असे म्हणणारेही आहेत. हे प्रकार होण्याजोगे वातावरण आणि मोकळेपणा तिथे असतो जो इतरत्र असतोच असे नाही. अनेकदा मुलींनाही त्याचा मोह पडतो. पुढे जाण्याचा सोपा मार्ग वाटतो; पण तो तसा असेलच याची हमी नसते. मग प्रेमभंग, वचनभंग असले प्रकार होतात आणि भावनेच्या भरात मुली यातून सुटका म्हणजे मृत्यू जवळ करतात. त्यांचे मानसिक स्वास्थ्य नीट रहावे, यासाठी व्यावसायिक पातळीवर काहीही उपलब्ध नसते. अनेकदा इथे जंगलराज असते. ‘बळी तो कानपिळीङ्क या बाबी भावनेच्या भरात होतात. त्यामुळे त्यांना योग्य क्षणी आधार मिळाला तर ती मंडळी सावरु शकतात असे मानसतज्ज्ञ म्हणतात. ग्लॅमरचं अवास्तव वेड आज सर्वत्र आजाराप्रमाणे पसरत आहे. जगण्याची qझग त्यातूनच मिळेल, या भाबड्या कल्पनेने तरुण त्यांच्याकडे ओढले जातात आणि हळवे जीव अपयशाला घाबरुन, निराश होऊन, अकाली जीवन संपवतात, कुटुंबातील प्रेम आधार हा अटींवर नसेल तर काही जीव सावरतील, तरुणाईचा जोष आणि पालकांची द्विधा मन:स्थितीतील कुतरओढ यातून हे भीषण अपराध होताना दिसताहेत.

अगदी स्पष्ट बोलायचे झाले तर अशा घटनांंसाठी पालक स्वत: पहिले जबाबदार आहेत. विशेषत: मध्यमवर्गीय पालकांची जी सध्याची मानसिक अवस्था आहे. ती सर्व पालकही त्याला पूरक ठरतात. पालकांचे वय, अनुभव, समाज निरीक्षण, क्षमता व भलेबुरे ठरविण्याची दृष्टी या गोष्टी जमेस धरल्या तर त्यांनी ग्लॅमरस रुपाचा विराध करायला हवा; पण हल्ली मध्यमवर्गीय पालकांना उच्च वर्गीय, श्रीमंताचे आकर्षण वाटते. उच्च वर्गीयांप्रमाणेच आपणही युरोपीय संस्कृती स्वीकारावी, असे सुप्त आकर्षण त्यांच्या मनात असते.

गाड्या, मोबाईल, इंटरनेट, परदेश प्रवास, अशा सुखसंपन्नतेने जीवनात qझग चढावी असे वाटत असते. सर्व श्रीमंती तर प्रत्यक्षात उतरविता येत नाही; पण निदान मुलींनी मॉड व्हावं, इग्लिश भाषेसह आधुनिक जीवनशैली स्वीकारावी, याला ते होकार देतात. घरातल्या मुलानं व मुलीनं नेटवर तासंतास चॅqटग केले qकवा मुलीने फिगर मेंटेन केली तर ती स्मार्ट झाली आहे असा ते अर्थ लावतात. हा फार मोठा सामाजिक घात आहे. समाजावर अंकुश ठेवणारा मध्यवर्गीय असा बेताल बनतोय. जोवर मध्यमवर्गीय पालक नवतरुण वर्गावर नियंत्रण ठेवत नाही तोवर प्रीती जैन qकवा नफिसासारखी प्रकरणे पाहात रहावी लागतील. पूर्वी अशी प्रकरणे युरोपादी देशात व्हायची, त्यातून होणाèया हत्याआत्महत्या, त्यातले छुपे संबंध यालाही ग्लॅमर प्राप्त व्हायचे आता तसला प्रकार आपल्या मध्यमवर्गात व्हायला लागला आहे. ग्लॅमरचे भूत आमच्याही मानगुटीवर बसलंय हे ग्लॅमरचं भूत उतरणार कसे?

अपयशातून मिळणारं यश अधिक समाधानकारक

अपयश ही यशाची पहिली पायरी होय. अपयश म्हणजे आपल्यातील उणिवा ओळखण्यासाठी आलेली संधी; त्याचप्रमाणे आपल्या चुका सुधारण्याची संधी असते. परीक्षेत अपयश आल्याने अथवा अपेक्षेपेक्षा कमी गुण मिळाल्याने अनेक विद्याथ्र्यांमध्ये नैराश्य निर्माण होते. काहीवेळा या नैराश्येच्या पोटी विद्यार्थी आत्तहत्याही करतात. आजकाल अशा प्रकारच्या घटना होत असल्याचे निदर्शनास येत आहे. त्यामागची कारणे आणि उपाय या संबंधी विचार होणे आवश्यक आहे.

अपयश आल्यानंतर सारं काही व्यर्थच आहे असा नकारात्मक विचार नैराश्यमागील प्रमुख कारण असलं तरी अशा नकारात्मक विचार वाढीस अनेक गोष्टी कारणीभूत असतात. आज आपल्याकडे परीक्षांना अधिक महत्व प्राप्त झालेलं आहे. यामागे पालकांची मानसिकता महत्वाची असते. कारण यांच्या मत आपल्या मुलाने केवळ परीक्षा निव्वळ पास होणे एवढेच यांच्यासाठी महत्वाचे नसते तर त्याने अधिकाधिक गुण मिळवणं महत्वाचं असतं. त्यांनी ही मानसिकता जपणं गैर नाही. कारण आज उत्तम गुण म्हणजे उत्तम नोकरी, व्यवसाय, मग पैसा, संपत्ती, प्रतिष्ठा असे एक समीकरणच तयार झाले आहे. त्यातच पाल्याच्या क्षमतेचा, कुवतीच्या विचार मात्र पालकांकडून केला जात नाही. उलट अनेक खासगी क्लासेस, टेस्ट सिरीज, पुस्तके यांचा भडीमार केला जातो. त्यामुळे त्याची होणारी शारीरिक मानसिक ओढाताण याकडे फारसे लक्ष न देता परीक्षेत उत्तम गुण मिळविणे आवश्यक आहे हेच त्यांच्या मनावर बिंबवले जाते.

पालक नेहमीच आपल्या पाल्याला हे वर्ष तुझ्यासाठी किती महत्वाचे आहे हे कायम मनावर ठसवण्याचा प्रयत्न करत असतात. अर्थात पालक आपली समाजात प्रतिष्ठा जपण्यासाठी हे सारं करत असले तरी शेवटी पाल्याचं यश हे त्याच्या सुखी आयुष्याची तिजोरी असते. ती भरण्याचाच पालकांकडून प्रयत्न होत असतो. पण ती भरताना आपण कोणता मार्ग अवलंबतोय याचाही विचार करणं गरजेचं आहे. बèयाचवेळा मार्ग चुकतात आणि मग यशाऐवजी अपयश पदरात पडतं. हे अपयश पचवणं पालकांना सहज शक्य नसतं आणि मग मुलांमध्ये नैराश्य येतं. यासाठी सामाजाची मानसिकता बदलणे आवश्यक आहे. कारण पाल्यास पालकांची, समाजाची भिती असते. ही भिती काढून पालक व पाल्य यांच्यातील संबंध अधिक मोकळे होणे, गरजेचे आहे.

शैक्षणिक यश अपयश आणि जीवनातील यश अपयश यामध्ये फरक आहे. तुमचे अपयशच तुम्हाला यशाचा मार्ग दाखवेल. कारण अपयश म्हणजे आपल्यातील कमतरता ओळखण्यासाठी आलेली संधी. अपयशातून मिळालेल्या यशानं ज्यांच्या पायाजवळ लोळण घेतलंय अशा अनेक व्यक्ती आपल्याकडे होवून गेल्या आहेत. त्यापैकी एक म्हणजे माऊंट एव्हरेस्ट सर करणारे एडमंड हिलरी. परंतु या शिखरावर चढताना अनेकवेळा अपयश आलेल्या एडमंड हिलरी यांनी हिमालयाच्या शिखराला उद्देशून म्हटले होते, तू माझा पराभव केलास, मी पुन्हा येईन व तुझ्यावर विजय मिळवेने. आणि अपयशातून मिळालेले हे यश अधिक समाधानकारक होते.

आजची आधुनिकता आणि ग्लॅमर

सध्या सगळीकडे आधुनिक बनण्याची लाट आली आहे. उद्योग व्यवसायापासून ते बालवाडीपर्यंत, पाककलेपासून ते वास्तुनिर्मितीपर्यंत प्रत्येक क्षेत्रात आधुनिकता शिरली आह े. आधुनिकता नेहमीच स्वीकारार्ह असते, असायला हवी. पण जुनं सोडून नव्याचा अवलंब करणे योग्य नाही. नव्याचा स्विकार करणे गैर नाही. पण त्याचं अंधानुकर होतंय. त्यामुळे त्याचे परिणामही भोगावे लागत आहेत. कारण आधुनिकतेच्या ध्यासापायी आपण काय करतो आहोत याचं भान या तरूणांना राहिलेलंच नाही. भारतीय परंपरा, संस्कृती विचारमूल्ये यां सगळ्यापासून आजचा समाज दुरावतोय. अर्थात या आधुनिकतेचे आघात आपल्या परंपरेवर, संस्कृतीवर होताना दिसत आहेत.

ही आधुनिकता कितपत योग्य की अयोग्य हे ठरवायचं नाही. आज संपूर्ण जग ग्लमरस स्वीकारतेय. आणि म्हणून आजच्या स्पर्धेच्या जगात आपल्यामुलीने टिकून राहायचे असेल तर ती ग्लॅमरस दिसायला हवी असं पालकांचेच एक मत तयार झालंय. पण ग्लॅमरसच्या दुनियेत नुसताच वरवरचा झगमगाट आहे आत सगळाच अंधार. याची अनेक उदाहरणे आपल्यासमोर आहेत. प्रीती जैन या मॉडेलनने ग्लॅमरच्या नादात शरीराचा सौदा कसा करावा लागतो हे जाहीर केले. नफिसा जोसेच या भारतसुंदरी किताब मिळविलेल्या मॉडेलनी ग्लॅमर दुनियेत वैफल्य आल्याने आत्महत्या केल्याचेही उघडकीस आले आहे. या उदाहरणांनी तुम्ही आजचं ग्लॅमर कितपत स्वीकारायचं याचा विचार करायला हवा. अर्थात आजकाल लहान मुले-मुलीही ज्या प्रकारच्या गाण्यांवर अचकट विचकट अंगविक्षेप करत नाचत असतात आणि त्यांच्या वयाला न शोभणाऱ्या भावनांचा अविष्कार करत असतात. नको त्या भावना दर्शविताना ते सारे विकृत वाटते. बुगी वूगी या कार्यक्रमाचा होस्ट बेहेल याच्याकडूनही अनेकदा लहान मुलांनी वयाला शोभेल असेच नृत्य करावे अशा अनेकदा सुचना दिल्या आहेत. पण तरीही चार वर्षाची मुलगी दिल धक धक करने लगा या गाण्यावरच नृत्य करताना दिसते. अर्थात याचा दोष आजच्या पालकांनाच द्यावा लागेल. अर्थात पालकांच्या उत्तेजनाने ही मुलं वागतात यात वादच नाही. आईवडिलांनी मुलांच्या कलेला जाणायला हवंय. पण ते मर्यादा पाळून. पण बऱ्याचदा आपली मुलगी जे करू पाहते ते अनैतिक आहे असं जर वडिलांना वाटत असेल आणि आईला वाटत नसेल तर , एका विशिष्ट स्तरावरचा समाज बदललेला असला तरी कुटुंबीयांचे शेरे, टीका सहन करावे लागतात.

गृहिणींमध्ये जागृती घडवायलाच हवी!

"जिच्या हाती पाळण्याची दोरी, तीच जगाला उध्दारी' अशी एक फार जुनी म्हण आहे. या म्हणीचा अर्थ म्हणजे जिच्या हाती पाळण्याची दोरी आहे अशी व्यक्ती म्हणजेच अर्थातच स्त्री या जगाच्या उध्दारास कारणीभूत ठरू शकते.

मुलाच्या जन्मापासून म्हणजेच लहानपणापासून ती त्या मुलावर चांगले संस्कार करीत असते. मुलांना चांगले वळण लागावे म्हणून ती अतिशय झटत असते. पूर्वीच्या काळी जेव्हा स्त्रिया अर्थार्जनासाठी क्वचितच घराबाहेर पडत असत, तेव्हा त्यांना आपल्या घराकडे व मुलांकडे लक्ष द्यायला भरपूर वेळ मिळत असे. त्या वेळेचा फायदा घेऊन त्या आपल्या जबाबदाऱ्याही अत्यंत उत्तम रीतीने पार पाडत असत. पण काळ बदलला. परिस्थिती बदलली. स्त्री सुध्दा पुरुषाच्या खांद्याला खांदा लावून अर्थार्जन करू लागली. आणि आजच्या या धकाधकीच्या जीवनात कमावत्या स्त्रीला आपल्या घराकडे, नवऱ्याकडे, मुलांकडे लक्ष द्यायला फारच कमी वेळ मिळतो. ही वस्तुस्थिती आहे.तसेच बदलत्या काळानुसार स्त्रीची मानसिकताही बरीच बदलली आहे. संसाराच्या या रामरगाड्यात तर काही जणींना आपल्या या मुलभूत जबाबदारीचाच विसर पडल्यासारखे झाले आहे. मग घरावर संस्कार करणाऱ्या स्त्रीचे मनच अशांत व अस्थिर असेल तर त्या घरावर संस्कार तरी कोण करणार आणि त्या घराचा विकास तरी कसा होणार?

"गुढीपाडवा' मांगल्याचा, संकल्प करण्याचा!

ब्रह्मदेवाने हे जग चैत्र शुक्ल प्रतिपदेच्या दिवशी निर्माण केले असे पुराणात सांगितलेले आहे. त्यामुळे संपूर्ण विश्वाचा वाढदिवस, नववर्ष हा गुढीपाडव्याला साजरा करण्यात येतो. गुढीपाडवा हा साडेतीन मुहूर्तातील पहिला सण मानला जातो. हिंदू संस्कृतीत या दिवसाला फार मोठे महत्त्व आहे. इतिहासातील अनेक दाखले यासाठी पुराव्यादाखल देता येतील. शालिवाहन नावाच्या एका कुंभाराने मातीचे सैन्य करून त्यांच्यात जीव भरला आणि शत्रूचा पाडाव केला. म्हणजेच मातीच्या गोळ्याप्रमाणे थंड, पराक्रमहीन, निर्जीव, दुर्बल झालेल्या समाजामध्ये नवचैतन्य, स्वाभिमान, अस्मिता जागृत करून त्यांनी शत्रूला नामोहरण केले. आणखी एका गोष्टीत असे म्हटले आहे की, शालिवाहन राजाने अत्याचारी शक लोकांचा पराभव करून त्यांच्या जाचातून जनतेला मुक्त केले. या विजयाप्रित्यर्थ चैत्र शुक्ल प्रतिपदेपासून शालिवाहन शकाला सुरूवात झाली. ज्यांनी विजय मिळवता. तो "शालिवाहन' आणि ज्यांच्यावर विजय मिळवला ते "शक' असे दोघांचाही अंतर्भाव यामध्ये करण्यात आला. प्रभू रामचंद्रांनी रावणासारख्या दुष्ट राक्षसांचा पराभव केला. त्या प्रभू रामचंद्रांनी चैत्र शुक्ल प्रतिपदेला अयोध्येत प्रवेश केला. त्या दिवशी जनतेने प्रभू रामचंद्र आणि नववर्षाचे स्वागत करण्यासाठी दारोदारी गुढी-तोरणे उभारून आनंदोत्सव साजरा केला. ही परंपरा तेव्हापासून सुरू आहे. गुढीपाडव्याच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून अभ्यंगस्नान करावे. नवीन वस्त्रे परिधान करावी. दरवाजासमोर रांगोळी काढावी. देवांची पूजा करावी. घराच्या दरवाजाला आंब्याच्या पानांचे तोरण बांधावे. बांबूच्या काठीला स्वच्छ धुवून तिच्या टोकाला तांबडे किंवा भगवे वस्त्र, फुलांची माळ, साखरपाकाची माळ घालून त्यावर तांबे किंवा स्टिलचा तांब्या लटकवून तयार केलेली गुढी दारासमोर उभी करावी. हल्ली शहरांमधील उत्तुंग इमारतीत रहाणाऱ्यांनी घरासमोरील बाल्कनीत सर्वांना दिसेल अशी बांधावी. या पवित्र गुढीची पुजा करावी. नेवैद्य म्हणून कडूनिंबाची कोवळी पाने घेऊन त्यामध्ये जिरे, मिरी, हिंग, सैधव व ओवा इत्यादी घालून हे मिश्रण चांगले वाटून घरातील आणि शेजाऱ्यांना थोडे-थोडे वाटावे. त्यानंतरच गोड-धोड खावे. त्यानंतर या मुहूर्ताच्या दिवशी चांगल्या कामाचा शुभारंभ करावा. नववर्षाचा हा पहिला दिवस गुढी आकाशात उभारून दिमाखाने साजरा करावा...

प्रथम दिवस हा नववर्षाचा

पावित्र्याचा मंगलतेचा

संकल्पचि करू भावभक्तीने

सत्कर्माचि नित करण्याचा

जे जे वाईट हातून घडले

विसरून जाऊ ते ते सारे

येथून पुढती अखंडतेने

मनी रंगवू उच्च मनोरे

बंधुत्वाचा येथून पुढती

दीप पेटवू आपुलकीने

...गुढीपाडवा या सणाचे महत्व कवी म. पा. भावे यांनी आपल्या कवितेत सुरेखरित्या शब्दबद्ध केले आहे. भारतीय संस्कृतीत या सणाला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. हिंदू संस्कृती हा मोठा अमूल्य ठेवा आहे. यामागे फार मोठी प्राचीन परंपरा आहे. ब्रह्मदेवाने स्थापन केलेल्या या सृष्टीच्या निर्मितीचा दिवस आनंदात साजरा व्हायला हवा. याच सुमारास निसर्गसृष्टीसुद्धा जुन्या, अनावश्यक गोष्टींचा त्याग करून नव्या गोष्टींचे उदार मनाने स्वागत करते. कोवळ्या पालवीचे मनोहर रूप धारण करते. यातूनच आपण बोध घ्यायला हवा.

जुने हेवे-दावे सोडून खुल्या मनाने नव्याचा स्वीकार केल्यास आपल्या आयुष्यातही नव्या आशा, आकांक्षाचे धुमारे फुटतील. श्रेष्ठ-कनिष्ठ असा भेदभाव न केल्यास जीवनाला नवी दिशा प्राप्त होईल. म्हणूनच गुढीपाडव्याच्या दिवशी आपण मागील वर्षी जी काही चांगली किंवा वाईट कामे केली त्याचे स्मरण करून वाईट विचार, भावनांचा त्याग करायचा आणि नववर्षाच्या निमित्ताने नवा संकल्प करून नव्याने सुरूवात करायची. अशा या पावित्र्याच्या, मांगल्याच्या आणि सालंकृत गृहलक्ष्मी बरोबरच चैत्रपालवीने नटलेल्या या धरतीच्या वसंत आगमनाच्या उत्साहाचा दिवस आपणही दिमाखात साजरा करू या! आकाशात विजयपताकांची गुढीची रांगच रांग दिसू द्या! सातासमुद्रापार पोहोचलेल्या आपल्या सर्व हिंदू बांधवांनी मराठी अस्मितेचा, स्वाभिमानाच्या आणि शिवरायांच्या भगव्या झेड्यांची ही पवित्र गुढी आकाशात उभारून नववर्षानिमित्त चांगला संकल्प करू या! सर्वांना गुढीपाडव्याच्या हार्दिक शुभेच्छा!